Hoi, hoi!
Wat is kanker?
Heel veel vragen
Kanker is het gevolg van een verandering in het DNA, het erfelijk materiaal dat in de celkernen ligt. Veranderingen in het DNA ontstaan deels door schade van buitenaf (uv-straling, alcohol, roken, asbest) en deels door oorzaken die we niet kennen. Meestal ruimt het afweersysteem zo’n gemuteerde cel op, soms ook niet. Waarom zo’n mutatie de ene keer tot kanker leidt en de andere keer niet is lang niet altijd duidelijk.
Nee, maar je kunt het risico om zelf kanker te krijgen wel zo klein mogelijk houden. Door niet te roken of te vapen, door te letten op wat en hoeveel je drinkt, door jezelf flink in te smeren tegen de zon, door een vaccinatie tegen het HPV-virus te halen. Ook regelmatig bewegen helpt het risico op kanker verkleinen. Dit heet preventie.
In 2022 kregen in Nederland ruim 124.000 mensen te horen dat ze kanker hadden. Het aantal mensen in Nederland bij wie ooit kanker is geconstateerd en dat nog in leven is, wordt geschat op 850.000. Op https://iknl.nl/nkr-cijfers vind je nog veel meer getallen.
Er zijn wel meer dan 100 verschillende soorten kanker. De naam van het soort is genoemd naar het weefsel waaruit de kankercel afkomstig is, de plaats waar de kanker is ontstaan of naar de arts die het heeft ontdekt. Zo is er borstkanker, darmkanker, longkanker, huidkanker, hersentumor, leukemie, prostaatkanker, de ziekte van Hodgkin, de ziekte van Kahler, enzovoorts.
Kanker komt van het Griekse woord karnikos dat krab betekent. Een tumor is meestal niet gelijkmatig en rond maar heeft een soort sprieten. De ontdekkers van kanker vonden die sprieten op de poten van een krab lijken. KWF Kankerbestrijding heeft van die krab haar logo gemaakt.
Nee, kanker is al heel oud. Bij opgravingen in Egypte zijn mummies gevonden van mensen die kanker hadden.
Een enkele keer zit kanker in de familie en van een paar soorten weten we dat ze erfelijk kunnen zijn. Bij de meeste kankersoorten is dat echter niet het geval. En als je vader of moeder een erfelijke vorm van kanker heeft, dan wil dat nog steeds niet zeggen dat jij het ook krijgt. Als je volwassen bent beslis je zelf of je dat wilt laten onderzoeken.
Nee, kanker is niet besmettelijk.
Dat hangt van het soort kanker af. In Europa wordt iedereen die kanker heeft geregistreerd. Zo weten we al jarenlang hoeveel mensen er kanker hebben, hoe oud ze zijn of het mannen of vrouwen zijn, welke soort kanker ze hebben en hoe het met hen gaat. Uit deze registratie leren we dat sommige soorten kanker in bepaalde landen of bij bepaalde volken vaker of minder vaak voorkomt.
De laatste jaren zijn er steeds meer mensen die genezen of heel lang met de ziekte blijven leven. Zij hebben wel kanker, maar de kankercellen groeien niet. Kanker en doodgaan is dus niet hetzelfde. Geen twee mensen reageren hetzelfde op een behandeling en er zijn grote verschillen tussen de soorten kanker. Bij de ene soort is de kans dat je overleeft meer dan 90%, bij de andere slechts 5%.
Een tumor, ook wel gezwel genoemd, is een groep samengeklonterde cellen. Een tumor kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Bij kanker gaat het om een kwaadaardige tumor.
Een goedaardig tumor kan het omringend weefsel opzij duwen, maar dringt niet binnen. Een kwaadaardige tumor heeft de neiging om in het weefsel door te groeien. Bovendien kan een kwaadaardige tumor zich via de bloedbaan of het lymfvatenstelsel naar andere delen van het lichaam verspreiden.
Kankercellen kunnen door het lichaam gaan zwerven. Op de plaats waar de zwervende kankercel terechtkomt kan een nieuwe tumor ontstaan. Die nieuwe tumor noem je een uitzaaiing of metastase.
Een prognose is een voorspelling van het verloop van de ziekte. Bij een goede prognose verwacht de arts dat het goed zal aflopen, bij een slechte prognose zal je vader of moeder (lang) ziek blijven en op den duur overlijden. Maar een exacte voorspelling is vaak moeilijk te doen. Ieder mens reageert immers weer anders op ziekte en behandeling.
Probeer zoveel mogelijk jezelf te blijven. Ga naar school, blijf sporten, maar houd ook rekening met de thuissituatie. Doe wat vaker een klusje. Probeer ook met je ouders te praten over wat je voelt of denkt. Veel ouders maken zich zorgen om het feit dat hun kind zo weinig zegt.
Onderzoek
Behandeling
Veranderingen
Ouders die kanker hebben kunnen behoorlijk van slag zijn. Dat zeggen ze meestal niet, maar je merkt het wel. Ze zijn verdrietig, boos, neerslachtig en soms ook onredelijk. Het helpt als je begrijpt waar het vandaan komt. De ene keer helpt troosten, de andere keer kun je maar beter een rondje om gaan.
Britt: “Ik vind het best lastig hoor. Het ene moment kan je nauwelijks in haar buurt komen en wil ze met rust gelaten worden, het andere moment wil ze juist dat alles gewoon is.”
Ouders met kanker veranderen soms van karakter of gedrag. Vaak is dit het gevolg van medicatie en wordt het na een tijdje weer gewoon. Heeft je vader of moeder een hersentumor of is er sprake van uitzaaiingen in het hoofd dan krijg je soms te maken met blijvende gedragsveranderingen. Ouders worden soms zomaar kwaad of kunnen niet meer op hun woorden komen. Dat voelt heel machteloos en verdrietig.
Vermoeidheid bij kanker komt vaak voor. Het overvalt je vader of moeder op de raarste momenten. Het dagelijkse leven zal er daarom anders uitzien dan voorheen. Je vader of moeder zal meer tijd voor zichzelf moeten nemen. Meestal gaat de vermoeidheid weer over, maar bij sommige vormen van kanker blijft de vermoeidheid (heel lang) bestaan.
In plaats van dat je vader of moeder jou helpt, moet jij je vader of moeder soms helpen. Dat is de wereld op z’n kop. En als je de oudste bent krijg je vaak meer verantwoordelijkheden. Toch vinden veel jongeren het fijn als ze iets kunnen doen. Fijn, verdrietig en raar tegelijk.
Mees: “Raar hoor. Vroeger deed mijn vader mij in bad, nu help ik hem. Eigenlijk hoort zoiets helemaal niet. Een vader hoort zijn kind te verzorgen. Niet andersom. Toch vind ik het fijn om iets terug te kunnen doen. Hij heeft het immers ook voor mij gedaan.”
Wat doet het jou?
Verdrietig zijn als een van je ouders kanker heeft is logisch. Misschien is je vader of moeder hartstikke ziek, is de stemming thuis veranderd of voel je dat je ouders verdrietig zijn. Of misschien ziet je ouder er best goed uit maar heb je zo je twijfels. Het helpt als je erover praat, vlogt, schrijft of rapt.
Het kan zijn dat je het moeilijk vindt om je gevoelens met je ouders te delen. Die hebben immers al genoeg aan hun hoofd. En dus zul je hen automatisch beschermen. Maar veel ouders vinden het fijn om te weten wat er in het hoofd van hun kinderen omgaat. Blijf je het moeilijk vinden? Zoek dan een vertrouwd iemand. Je mentor bijvoorbeeld, een oom of tante, of je beste vriend of vriendin.
Het is helemaal niet erg om je kop in het zand te steken, als je ‘m er af en toe maar uithaalt. Drank en drugs maken het alleen maar erger, even voel je niets, daarna komen alle gevoelens in alle hevigheid terug. Misschien helpt kickboksen, of een andere activiteit.
Bang dat je vader of moeder nog zieker wordt. Bang dat de kanker terugkomt. Bang dat je zelf kanker krijgt. Bang dat je vader of moeder doodgaat. Lukt het thuis niet om je angsten te bespreken, vraag dan een gesprek aan met de behandelend arts van je vader of moeder of maak een afspraak met de huisarts. Soms zijn je angsten gebaseerd op iets dat echt niet klopt!
Yannik: “Omdat ik op mijn moeder lijk, was ik bang dat ik het ook zou krijgen. Toen mijn moeder dat hoorde heeft ze mij meteen naar de huisarts gestuurd.”
Misschien ben je boos op de kanker, op het feit dat het nou juist jouw vader of moeder moet zijn, omdat het thuis niet zo leuk meer is of omdat je jezelf niet meer kunt zijn. Zoek naar manieren om met die boosheid om te gaan. Hardlopen, voetballen, muziek maken, een songtekst schrijven, met je vrienden praten, maken dat je het aankunt.
Jongeren die een vader of moeder met kanker hebben, hebben vaak een kort lontje. Vooral als er over kanker wordt gescholden gaan ze uit hun dak. Begrijpelijk maar niet altijd even handig. Voordat je het weet ben jij degene die de klappen oploopt. Niet doen dus.
Heb je het gevoel er niet uit te komen? Zou je jezelf het liefst iets aandoen? Houd deze gedachten niet voor je. Bedenk dat je niet de enige bent die af en toe zo denkt. Laat je niet beïnvloeden door ideeën en verhalen van anderen, maar zoek hulp.
Het kan zijn dat je je schuldig voelt. Moet je niet thuisblijven in plaats van naar je vrienden of vriendinnen te gaan? Stel dat er iets gebeurt? Maar het leven gaat door, óók als je vader of moeder kanker heeft. Praat er met je ouders over en zorg dat je mobiel bereikbaar bent. Dan kun je in geval van nood naar huis.
Voel jij, sinds je vader of moeder kanker heeft, allerlei knobbels en pijntjes? Ga naar de huisarts, maar probeer ook vertrouwen te houden. Tel tot tien en raak niet in paniek. Lang niet iedereen krijgt kanker en zeker niet als je jong bent.
Dat is natuurlijk ontzettend belangrijk. Kan je verjaardagsfeest niet doorgaan? Volgende maand misschien wel. Kunnen jullie niet op vakantie? De volgende vakantie wordt gewoon super!
School
Veel jongeren vinden het moeilijk om op school te vertellen dat er thuis iets mis is. Toch is het belangrijk dat in ieder geval je mentor het weet. Je kunt dan ook bespreken wat te doen bij schooluitval, proefwerken, tentamens, etc.
Het kan zijn dat je hoofd gewoon te vol zit. Dan kan die wiskundeles er dus niet meer bij. Maar het kan ook zijn dat school afleiding biedt. Je bent er immers met andere dingen bezig.
Zorg dat een paar klasgenoten van je thuissituatie op de hoogte zijn. Zij kunnen het voor je opnemen en je helpen als het even niet lukt.
Vrienden heb je in goede tijden en in slechte tijden. Vertel wat er aan de hand is. Vraag of ze je willen helpen als je even niet zo lekker in je vel zit. Doe vooral veel leuke dingen met ze.
Misschien zie je het niet meer zitten om naar school te gaan. Wat heeft het allemaal voor zin? Begrijpelijk, maar het lost niets op. Integendeel, straks heb je niet alleen een zieke vader of moeder, maar blijf je ook nog zitten. Er zijn ook jongeren die hun gevoel uitschakelen en juist extra hard gaan werken. Weet jij niet hoe het aan te pakken? Trek aan de bel en praat er moet iemand over!
Ontplof jij ook als er kankerscheldwoorden worden gebruikt? Uit je dak gaan heeft geen zin, je omdraaien, weglopen en uitblazen wel.
Wat helpt?
De toekomst
Gelukkig worden heel veel ouders weer beter. De kanker blijft weg en de nare tijd van ziekenhuis, behandelingen en verdrietig zijn, is voorbij.
Sommige ouders zijn door de kanker en de behandelingen veranderd. Ze missen een borst, hebben een litteken of een stoma. Andere moeten elke dag oefeningen doen om weer sterker worden. Soms merk je aan de buitenkant niks, maar wordt er nog veel gepiekerd. Dan gaat je vader of moeder wandelen, fietsen, in de tuin werken of beelden maken. Of ze gaan met iemand praten. Want dat helpt. Maar dat weet jij natuurlijk ook.
Natuurlijk moet je vader of moeder af en toe nog naar het ziekenhuis om te kijken of alles goed blijft gaan. Maar ook dat wordt na een tijdje minder. De kanker wordt een herinnering. Misschien denk je er later nog eens aan terug, misschien ook niet. Alles is goed.
Lukt het niet om de kanker weg te krijgen, dan kan er soms medicatie worden ingezet om de kankercellen stabiel te houden. En als die medicijnen niet meer werken, zijn er soms weer nieuwe medicijnen. Het kan dus zijn dat de kanker niet weggaat, maar dat de situatie ook niet ernstiger wordt. Je vader of moeder kan zo heel lang blijven leven.
Wel moet je vader of moeder met regelmaat naar het ziekenhuis en zal de behandeling zo nodig worden aangepast. Ook wordt er enorm veel onderzoek naar kanker gedaan. Dat levert nieuwe inzichten op, waaruit nieuwe behandelingen voortvloeien. Dat alles vraagt fysiek en mentaal veel. Het is dus belangrijk om de kwaliteit van leven centraal te stellen. En die kwaliteit is voor elke ouder en elk gezin weer anders.
Zeer waarschijnlijk is je ouder niet meer topfit. Het is raar om te weten dat die kanker niet weggaat, maar fijn om te weten dat je vader of moeder er nog een (hele) tijd is.
Zijn alle mogelijkheden uitgeput dan komt het moment waarop je vader of moeder gaat overlijden. Er zal van alles door je heen gaan of misschien voel je helemaal niks. Probeer iets met dat gevoel te doen. Praat erover met je ouders, je vrienden of de huisarts. Hou je hoofd erbij en ren niet weg, maar bedenk dat dit de laatste momenten zijn die je met je vader of moeder hebt. Haal samen herinneringen op. Misschien kunnen jullie wat foto’s of een filmpje maken.
Iemand die doodgaat slaapt steeds meer en heeft steeds minder eten en drinken nodig. Misschien hoop je dat het snel voorbij is. Dat is niet raar. Het is gewoon harstikke moeilijk als iemand van wie je houdt doodgaat. Misschien wil je nog iets zeggen of nog even tegen je vader of moeder aankruipen? Gewoon doen!
Als je vader of moeder veel pijn heeft, in de war, bang of onrustig is, dan kan de arts medicijnen geven die ervoor te zorgen dat hij of zij niets meer voelt en in slaap valt. Dat heet palliatieve sedatie. Als je nog contact wilt hebben met je ouder, doe dat dan voordat de arts deze medicijnen geeft. Het kan een paar dagen duren voordat je vader of moeder doodgaat.
Sommige ouders zijn zó ziek, dat ze niet meer verder willen leven. Ze vragen de arts om hun leven te beëindigen. Dat heet euthanasie. De euthanasie mag pas worden uitgevoerd als twee artsen het goed vinden. Dat is wettelijk verplicht. Misschien is de keuze van je vader of moeder moeilijk te begrijpen, maar soms is er geen andere uitweg meer. Geef nog een laatste knuffel of kus. Wil je erbij blijven en vinden je ouders dat oké? Op de gang wachten mag natuurlijk ook! De arts geeft eerst een medicijn waardoor je vader of moeder heel diep in slaap valt. Daarna een medicijn waardoor het hart stopt met kloppen.
Na het overlijden zal er een begrafenis of crematie komen. Misschien wil je de kist beschilderen, iets schrijven of voorlezen. Misschien wil je muziek maken of zingen. Misschien wil je dit soort dingen juist liever niet. Alles is goed. Het kan een flinke tijd duren voordat je merkt dat het weer wat beter met je gaat.
Chatkanjers!!
Heb jij een vader, moeder of andere naaste met kanker? Wil je graag chatten met kinderen of jongeren die hetzelfde meemaken? Dat kan!
- Ontdek dat je niet de enige bent
- Maak nieuwe vrienden
- Kom op onze APP!
Hoe werkt de inschrijving?
Nadat je je hebt ingeschreven BELLEN we jou of je ouders om kennis te maken en om te vragen of alles duidelijk is. Daarna krijg je de inlogcode. INLOGGEN en klaar! Je kunt nu gaan zoeken wie er allemaal al zijn en met wie je in contact wilt komen